Tại sao người Nghệ không nói giọng Nghệ?

Nhiều
người Nghệ - Tĩnh sống ở miền Bắc nói giọng Bắc, ở miền Nam nói giọng
Nam. Phải chăng chính họ cũng “hắt hủi” chính tiếng nói của quê mình?

Rất
thường xảy ra tình huống như thế này: Trong cuộc nói chuyện, khi hỏi đến
quê quán của nhau, một người cho biết mình sinh ra và lớn lên ở Nghệ An
hoặc Hà Tĩnh, xung quanh sẽ có người ngạc nhiên: “Thật sao? Nghe giọng
nói không nhận ra được”. Đó là vì người xứ Nghệ ấy nói giọng Bắc (hoặc
Nam) quá ngọt, không khác gì người bản xứ.

Hành trình “pha tiếng”

Giọng xứ Nghệ rất nặng, âm sắc lại “trọ trẹ”, rất khó nghe nhưng lại
dễ nhận ra. Các đặc trưng về tính cách mà phải tiếp xúc mới biết, còn
giọng nói gần như là nét đầu tiên để nhận ra người Nghệ, hoặc để người
Nghệ nhận ra nhau. Ấy thế nhưng không phải lúc nào cũng có thể “nghe
nhạc hiệu đoán chương trình” như vậy được, bởi nhiều người Nghệ khi sống
ở xa đã đổi theo giọng của vùng quê đó.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Một góc TP Vinh, Nghệ An.

Hải Linh từ huyện Nghĩa Đàn, Nghệ An, ra Hà Nội được gần 7 tháng. Ngoài
việc hòa nhập với môi trường mới qua chuyện ăn và mặc, cô sinh viên kinh
tế năm đầu này cũng đã “luyện” cho giọng nói của mình trở nên nhẹ hơn,
nghe gần như giọng Bắc. Linh cho biết các bạn đồng hương của cô cũng
nhiều người làm như vậy. “Em cũng phải tập đấy, lúc đầu chẳng ra giọng
miền nào, lại còn vấp, lẫn lộn dấu, lẫn lộn từ lung tung cả, nói theo
giọng Hà Nội mà nhiều lúc dùng từ địa phương nên chẳng ai hiểu gì”, Linh
cười, “Giờ thì cũng tàm tạm rồi, tất nhiên mọi người vẫn nhận ra chất
Nghệ trong giọng của em, nhưng họ hiểu mà không phải hỏi lại câu nào
cả”.
Với “thâm niên” 5 năm đi học và 3 năm đi làm ở Hà Nội, Tú Anh nói
không khác gì một người sinh ra ở đất Bắc. Cô gái quê ở Đức Thọ, Hà Tĩnh
này dù có nói rất nhanh, trong tâm trạng phấn hứng cao độ thì vẫn không
để lộ một chút âm sắc nào của miền trung. Cộng với nước da trắng và lối
ăn mặc tinh tế, ít ai nghĩ cô là người con của xứ gió lào cát trắng.
Nhưng Trần Thạch, anh bạn cùng lớp cấp ba với Tú Anh, cũng lăn lộn ở Hà
Nội 8 năm lại vẫn giọng Nghệ đặc sệt. Anh cho biết: “Tôi cũng thử đổi
nhưng khó quá, chẳng tập được. Thơ Đường có câu ‘hương âm vô cải’ –
giọng quê không đổi được, đúng là ứng vào trường hợp của tôi. Mà thật ra
10 người Nghệ nói giọng Bắc thì cũng chỉ vài người nói chuẩn như dân Hà
Nội thôi, còn thì chỉ đủ nghe vừa tai, người tinh một chút là nhận ra
ngay”.

Nhiều người già gốc Nghệ An, Hà Tĩnh đã sống ở Hà Nội 40 – 50 năm nay
lại vẫn giữ giọng Nghệ, chỉ “làm mềm” đi một chút ở những từ có thanh
trắc, và hoàn toàn dùng từ phổ thông thay cho từ địa phương.

Không nói tiếng Nghệ vì tự ti?

“Chắc chắn là không. 100 người Nghệ thì 99 người rưỡi tự hào về quê
hương và không bao giờ có chuyện xấu hổ vì giọng nói của quê mình”, Lan
Hương, một người xứ Nghệ đã ở Hà Nội hơn 10 năm, nói giọng Bắc rất ngọt,
khẳng định luôn.

Không tự ti về giọng quê, cớ sao lại thay đổi? Lan Hương kể: “Ra Hà
Nội học được 8 tháng, mình có người yêu. Chàng rất thích nghe mình ríu
rít nói chuyện với bạn bè đồng hương. Chàng bảo, nghe em nói giọng Nghệ
Tĩnh dễ thương kinh khủng, nhưng mà anh chẳng hiểu gì cả, cứ như chim
hót. Ngay cả khi nói với chàng, mình cũng phải nói thật chậm, cố gắng
nói đúng dấu sắc, dấu ngã, và tua đi tua lại mấy lần mà chàng còn nghe
tiếng được tiếng mất. Nói chuyện với bạn bè người Bắc cũng thế. Vậy nên
mình mới đổi giọng cho dễ giao tiếp”.

Thu Minh, 27 tuổi, đang làm việc cho một công ty chứng khoán ở Hà
Nội, tâm sự: “Em đổi giọng từ khi học đại học. Hồi đó mỗi khi em cất
lời, bọn bạn cùng phòng ký túc xá lại bảo đấy đấy mày lại phát sóng ngắn
đấy. Họ không có ý chê bai chế giễu gì mà quả thật là không nghe được.
Em đi chợ, bảo mua cái này thì người ta đưa cho cái kia, hoặc là cứ
nghệt ra không biết em muốn gì. Rồi em đi làm thêm, khi giao tiếp với
khách hàng cũng phải nói làm sao cho người ta tiếp nhận được thông tin
ngay, nhất là qua điện thoại. Em bèn tập giọng Bắc cho khỏi phải nhắc đi
nhắc lại mấy lần điều mình nói”.

Minh cho biết, việc đổi giọng của cô chỉ vì sự tiện lợi trong giao
tiếp, hoàn toàn không phải do xấu hổ hay sợ bị trêu chọc, kỳ thị: “Em
nói giọng Bắc cũng không phải để che giấu việc mình gốc gác ở đâu. Bao
giờ em cũng tự hào khoe rằng, em là con gái Can Lộc, Hà Tĩnh”. Minh cho
biết, cô chỉ nói giọng Bắc với người Bắc, còn khi nói chuyện với người
cùng quê, cô đều dùng giọng Nghệ, tiếng Nghệ cho dù đang ở đâu và xung
quanh là những ai.

Chửi cha không bằng pha tiếng?

Bên cạnh nhiều người Nghệ An, Hà Tĩnh nói giọng Bắc, giọng Nam, có
một bộ phận không nhỏ người Nghệ không thích, thậm chí dị ứng với điều
đó. Họ coi đó như một biểu hiện của sự chối bỏ quê hương, thậm chí là
phản bội, là mất gốc, tóm lại là một “trọng tội”.

“Thật buồn khi tiếng miền Trung bị hắt hủi bởi chính những người miền
Trung”, một bạn chia sẻ, “Nếu để cho người ta nghe và hiểu thôi thì chỉ
cần nói thật chậm, thật rõ là đủ chứ đâu cần phải thế. Hòa nhập đâu cần
phải hòa tan”.

Về chuyện “hòa nhập” này, anh Thanh Phong, giám đốc một công ty bất
động sản, người Hà Tĩnh, có một cái nhìn khác: “Tiếng Nghệ khó nghe hơn,
và cũng ít quen thuộc hơn tiếng Huế, vốn là đại diện của giọng miền
Trung, giống như tiếng Hà Nội đại diện cho giọng Bắc và tiếng Sài Gòn
đại diện cho giọng Nam. Nó có tính khu biệt cao nên dễ tạo ra cho người
nghe cảm giác hay tâm lý là ‘người đó khác, không cùng hội với chúng
ta’, nhất là khi một người phải vất vả để nói cho những người khác nghe,
và những người khác cũng phải vất vả để hiểu. Mà trong giao tiếp xã
hội cũng như làm ăn, kinh doanh, điều đó nhiều khi đem lại một hiệu ứng
không thuận lợi. Nếu mình nói dễ nghe thì bước hòa nhập đầu tiên đã
thành công, sau đó thì chuyện mình quê ở đâu, cá tính ra sao cũng không
biến mình thành người ngoài, người lạ nữa”.

Ông Mai Văn Huệ, kỹ sư điện về hưu, sống ở khu Thành Công, Hà Nội,
người vẫn giữ giọng Nghệ sau 37 năm sống ở đây, thì cho rằng không nên
nặng nề chuyện đổi giọng hay không, vì ở các nước cũng vậy, người các
địa phương lên thủ đô thường tập nói giọng thủ đô. Tiếng thủ đô luôn
được coi là chuẩn nhất, hay nhất, nếu nói được thì cũng là học được một
cái hay.

“Đừng cho rằng người xứ Nghệ nói giọng của vùng khác là mất gốc, vì
gốc không chỉ nằm ở đó. Nếu anh vẫn giữ được những phẩm chất tốt đẹp của
người Nghệ như chịu thương chịu khó, cương trực, thẳng thắn, đoàn kết
đùm bọc lẫn nhau… thì dù nói giọng Bắc hay Nam, anh vẫn là một người
Nghệ đích thực”, ông Huệ nói.

*Tên nhân vật trong bài đã được thay đổi


Thanh Nhân baodatviet

"Tôi nói đồng bào nghe rõ không?" đó là câu nói mộc mạc, đơn sơ nhưng vô tình đã tạo ra sự tập trung cho người nghe, một câu mở đầu của tuyên ngôn độc lập được dõng lên từ một người con Xứ Nghệ giữa Thủ đô trong ngày độc lập bằng tiếng Nghệ.
Với câu nói đó mà hàng triệu nhà phê bình văn học phải tốn bao giấy mực (không nên nghi ngờ rằng vì Bác nói tiếng Nghệ nên sợ đồng bào không nghe rõ...). Trong suốt cuộc đời của mình Bác luôn nói tiếng Nghệ với đồng bào, nhân dân cả nước, không ai thống kê được Bác Hồ nói được bao nhiêu thứ tiếng nước ngoài.
Một sở thích của Bác - một người con xứ Nghệ là Bác rất thích ăn cà pháo. Một lần vì thèm cà mà Bác nói với chú cận vệ "anh có về Nghệ An thì mang ra cho Bác ít cà pháo với", anh kia báo cho đầu bếp và sau đó 5 xe tải cà đã được chuyển ra Hà Nội phục vụ Bác, không ngờ sau đó bị Bác chửi (tiếng Nghệ) cho một trận vì Bác chỉ xin ít thôi mà...nhân dân còn nghèo các chú ạ.

Đi vào một gia đình ở miền Nam dù là phòng trọ hay nhà nghèo hay nhà giàu... nếu người đàn ông là gốc Nghệ tôi cam đoan rằng ở góc bếp ít nhất cũng có: một ấm nước chè hoặc một là bó rau muống hay ít củ hành tăm hay hũ cà, hoặc hũ xơ mít, hoặc 1 chai mắm tôm (ruốc)...

Tôi cũng là người con xứ Nghệ, hiện là công chức, rời quê hương sống ở miền Nam đã 15 năm, nhiều lúc giao tiếp vẫn thấy bất tiện nhưng hát từ cải lương, nhạc sến... thì được rất nhiều người khen ngợi... Vì sợ con mất gốc nên từ nhỏ đã bắt con gọi mình là cha không được là ba (nam) hay bố (bắc). Nhiều nguời nói từ cha nghe nặng quá nhưng ko biết được cái ý nghĩa thế nào. Tôi yêu quê hương tôi.