Kiến thức liên quan Phật pháp
Hiền nhân và thuật xử thế
- Kết bạn mà không bền chắc thì không nên thân. Thân mà
không có chừng mực, thân lâu sẽ sanh khinh lờn. Ví như múc nước giếng, múc sâu
thì nổi cặn. Gần người hiền được thêm trí huệ, ở với kẻ dốt càng thêm ngu si. Thấy
nhau thường thì hay khinh lờn, xa nhau quá thì thành thờ ơ. Do đó, giao tiếp
qua lại với người lành nên có chừng mực, thân mà có cung kính thì thân lâu càng
có hậu. Giao thiệp với kẻ bất lương, họ ăn ở không thực thà, lời ngon tiếng
ngọt chẳng qua là để lợi dụng mình, dù cho có kết hợp, cũng không tin. Vua lấy
lễ độ tiếp tôi, tôi cung kính đáp lại. Nay vua đối đãi khinh dễ thì tôi phải
lánh xa. Thân yêu nhau rồi có sự giận ghét nhau, khi thương thì muốn nhờ cậy,
lúc ghét thì chẳng muốn gần. Lấy sự cung kính nhau để làm thân thiện, lấy sự răn
dạy lẫn nhau để tránh xa điều ác. Mà nay có người chẳng phân biệt cái nào là
ác, cái nào là thiện, ấy chẳng phải là đạo an thân. Người không có lỗi với mình,
thì mình không nên bày chuyện vu oan cho họ, Người muốn xa ta thì ta không nên
miễn cưỡng gần họ. Sự thương đã xa lìa thì không nên nghĩ đến.
- Trong thiên hạ có bốn điều tự hoại:
Một là cây có nhiều hoa trái nặng sẽ gãy nhánh; hai là rắn ngậm nọc độc,
nọc độc sẽ trở lại hại nó; ba là kẻ làm tôi không hiền thì sẽ hại nước nhà; bốn
là người làm việc bất thiện thì khi chết sẽ đọa vào địa ngục.
Vậy nên trong kinh dạy: “Sự độc ác do tâm sinh ra và sẽ trở lại tự hại tâm mình
cũng như sắt sinh ra sét, chất sét ấy trở lại tiêu hình của sắt"
- Kết Bạn có bốn thứ:
Một là kết bạn như hoa, hai là kết bạn như cân, ba là kết bạn như núi,
bốn là kết bạn như đất.
Sao gọi là kết bạn như hoa? Khi bông hoa còn tươi tốt thì giắt trên đầu, khô
héo rồi bỏ đi. Bạn loại này cũng thế; hễ thấy giàu sang thì xu phụ theo, thấy
nghèo nàn lại làm lơ.
Sao gọi là kết bạn như cân? Khi để vật nặng thì đầu gục xuống, vật nhẹ thì đầu
vổng lên, có qua lại thì cung kính nhau, không qua lại thì khi dễ nhau.
Sao gọi là kết bạn như núi? Hòn núi vàng loài chim thú tụ về, lông cánh được
chói màu vàng rực. Kết bạn cũng thế khi sang thì sang với nhau, khi vui đồng
vui.
Sao gọi là kết bạn như đất? Tất cả mọi vật đều dựa đất mà sinh. Làm bạn để nuôi
dưỡng ủng hộ, ân hậu không quên
- Người có trí có bốn việc không nên tin:
Một là bạn tà ngụy; hai là bề tôi nịnh siểm; ba là vợ yêu nghiệt; bốn là
con bất hiếu. Ấy là bốn cái không tin theo.
Vì thế, kinh dạy: Bạn tà hại người, tôi nịnh hại triều, vợ yêu nghiệt phá nhà
và con bất hiếu hại cả cha mẹ.
- Mười trạng thái chứng tỏ cho biết là có sự yêu quý
hậu trọng:
Một là xa nhau lâu không quên; hai là thấy nhau thì vui mừng; ba là có
món ngon vật lạ san sẻ cho nhau; bốn là khi có lỡ lời, đừng chấp trách nhau;
năm là nghe điều lành càng thêm vui vẻ; sáu là thấy việc dữ đem lời trung chính
mà can gián; bảy là làm được những việc khó làm; tám là không đem chuyện riêng
nói với người; chín là khi gặp việc bối rối phải giải quyết cho nhau; mười là
đến lúc nghèo khổ không rời bỏ nhau.
Nên trong kinh có dạy: “Bỏ dữ làm lành tu tập đúng như Pháp, đem lời trung
chánh dạy dỗ, nghĩa hiệp, có đạo"
- Tám việc biết là không ưa nhau:
Một là thấy nhau mặt đổi sắc; hai là không liếc ngó, không thẳng thắn;
ba là lời nói không ôn hòa; bốn là nói phải cho là quấy; năm là nghe lời suy
bại thì vui thích; sáu là nghe lời hưng thịnh thì không vui; bảy là hủy bỏ chê
bai việc tốt đẹp của người; tám là tán thành việc ác của người.
Nên trong kinh dạy rằng: “Lỡ đánh chết người, tội ấy còn có thể dung thứ; dùng
tâm độc âm mưu để hại người, tâm niệm ấy không nên gần.”
-Có mười sự chứng tỏ đó là người trí:
Một là biết kẻ hiền,
người ngu; hai là biết kẻ sang, người hèn; ba là biết kẻ giàu, người nghèo; bốn
là biết việc nào khó việc nào dễ; năm là biết việc nào đáng bỏ, việc nào nên
làm; sáu là biết nhiệm vụ của mình; bảy là vào nước nào biết được phong tục
nước ấy; tám là biết được chỗ trở về; chín là học rộng hiểu nhiều; mười là biết
được túc mạng. Mười việc đó chứng tỏ người có trí.
Kinh dạy: “Khi tai nạn gấp rút mới biết được lòng bạn, có đánh nhau mới biết kẻ
yếu người mạnh, có luận nghị mới biếtđược người trí người ngu, lúc cơm thua gạo
kém mới biết người có lòng nhân
- Tám điều kiện để được an ổn:
Một là được của cha mẹ để lại; hai là có nghề nghiệp bảo đảm lấy sự sống
của mình; ba là học thức cao; bốn là có bạn hiền; năm là có người vợ trinh
lương; sáu là được người con hiếu thảo; bảy là tôi tớ được hòa thuận; tám là
lìa xa việc ác
- Tám cái thích:
Một là cùng làm việc với người hiền; hai là được học với bậc thánh nhân,
ba là tánh thể nhân từ và ôn hòa; bốn là sự nghiệp mỗi ngày mỗi hưng thịnh; năm
là diệt được tánh giận dữ; sáu là biết phòng ngừa tai nạn; bảy là biết nương
gần đạo pháp; tám là bạn bè không dối gạt nhau
- Mười trường hợp khó có thể khuyên can:
Một là tham lam che mất lương tri; hai là tham đắm sắc đẹp; ba là ưa danh
vọng địa vị; bốn là kẻ ngang tàn bạo ngược; năm là kẻ nhút nhát; sáu là kẻ khờ
khạo lừ đừ; bảy là kẻ kiêu ngạo buông lung; tám là người ưa đấu tranh; chín là
người chấp tập tục si mê; mười là kẻ tiểu nhân.
Kinh chép: “Nói pháp cho người ngu nghe cũng như nói với kẻ điếc, những ai khó
hóa độ, thì không thể khuyên can."
Trong kinh có câu: “Làm được hãy nên nói, làm không được thì đừng nói suông; lời
hư ngụy không thành tín thì các bậc minh triết không thèm đoái đến"
- Mười trường hợp mà mình không nên nói với người:
Một là kẻ ngạo mạn; hai là kẻ ngu độn; ba là kẻ hay lo sợ; bốn là kẻ ham
vui chơi; năm là kẻ hay e lệ; sáu là kẻ câm ngọng; bảy là kẻ cừu hận; tám là kẻ
đói lạnh; chín là kẻ mắc nhiều việc; mười là người đang tham thiền tịnh lự.
- Mười triệu chứng sẽ hiện diện cho ta thấy một người
phụ nữ không có tiết hạnh:
Một là đầu tóc rối, bới nghiêng qua một bên; hai là mặt hay biến sắc và
mồ hôi tự nhiên chảy; ba là lớn tiếng nói cười; bốn là hay liếc ngó, không đoan
chính; năm là trang sức lộng lẫy; sáu là hay nhìn trộm qua kẽ vách; bảy là ngồi
không yên; tám là hay dạo chơi trong xóm làng; chín là hay đi dạo ngoài đồng
vắng; mười là hay giao thiệp với hạng dâm nữ
- Năm tính tốt được người cung kính:
Một là nhu hòa nhẫn nhục; hai là cung kính và có tín tâm; ba là mau mắn
và ít nói; bốn là lời nói đi đôi với việc làm; năm là đối với bạn càng lâu càng
thân hậu. Trong kinh có câu: “Nếu biết thương lấy mình thì phải dè dặt giữ
mình. Các bậc hiền sĩ có chíhướng cao thượng học hiểu chính đáng thì không bao
giờ lầm lạc
- Năm cái đáng ghét:
Một là ác khẩu hại người; hai là dèm pha siểm nịnh và thúc dục sự đấu tranh;
ba là rầy rà không thuận hòa; bốn là ganh ghét và trù rủa; năm là nói hai lưỡi
gạt người
- Mười kẻ mà mình không nên mời về nhà:
Một là thầy ác; hai là bạn tà; ba là kẻ hay khinh bỉ bậc thánh; bốn là
kẻ hay nói tráo trở; năm là kẻ dâm ô; sáu là người thèm rượu; bảy là kẻ có tánh
xấu; tám là người không biết ân nghĩa; chín là đàn bà con gái mất nết; mười là
kẻ tỳ thiếp ưa trang sức
Hiền nhân và thuật xử thế
- Kết bạn mà không bền chắc thì không nên thân. Thân mà
không có chừng mực, thân lâu sẽ sanh khinh lờn. Ví như múc nước giếng, múc sâu
thì nổi cặn. Gần người hiền được thêm trí huệ, ở với kẻ dốt càng thêm ngu si. Thấy
nhau thường thì hay khinh lờn, xa nhau quá thì thành thờ ơ. Do đó, giao tiếp
qua lại với người lành nên có chừng mực, thân mà có cung kính thì thân lâu càng
có hậu. Giao thiệp với kẻ bất lương, họ ăn ở không thực thà, lời ngon tiếng
ngọt chẳng qua là để lợi dụng mình, dù cho có kết hợp, cũng không tin. Vua lấy
lễ độ tiếp tôi, tôi cung kính đáp lại. Nay vua đối đãi khinh dễ thì tôi phải
lánh xa. Thân yêu nhau rồi có sự giận ghét nhau, khi thương thì muốn nhờ cậy,
lúc ghét thì chẳng muốn gần. Lấy sự cung kính nhau để làm thân thiện, lấy sự răn
dạy lẫn nhau để tránh xa điều ác. Mà nay có người chẳng phân biệt cái nào là
ác, cái nào là thiện, ấy chẳng phải là đạo an thân. Người không có lỗi với mình,
thì mình không nên bày chuyện vu oan cho họ, Người muốn xa ta thì ta không nên
miễn cưỡng gần họ. Sự thương đã xa lìa thì không nên nghĩ đến.
- Trong thiên hạ có bốn điều tự hoại:
Một là cây có nhiều hoa trái nặng sẽ gãy nhánh; hai là rắn ngậm nọc độc,
nọc độc sẽ trở lại hại nó; ba là kẻ làm tôi không hiền thì sẽ hại nước nhà; bốn
là người làm việc bất thiện thì khi chết sẽ đọa vào địa ngục.
Vậy nên trong kinh dạy: “Sự độc ác do tâm sinh ra và sẽ trở lại tự hại tâm mình
cũng như sắt sinh ra sét, chất sét ấy trở lại tiêu hình của sắt"
- Kết Bạn có bốn thứ:
Một là kết bạn như hoa, hai là kết bạn như cân, ba là kết bạn như núi,
bốn là kết bạn như đất.
Sao gọi là kết bạn như hoa? Khi bông hoa còn tươi tốt thì giắt trên đầu, khô
héo rồi bỏ đi. Bạn loại này cũng thế; hễ thấy giàu sang thì xu phụ theo, thấy
nghèo nàn lại làm lơ.
Sao gọi là kết bạn như cân? Khi để vật nặng thì đầu gục xuống, vật nhẹ thì đầu
vổng lên, có qua lại thì cung kính nhau, không qua lại thì khi dễ nhau.
Sao gọi là kết bạn như núi? Hòn núi vàng loài chim thú tụ về, lông cánh được
chói màu vàng rực. Kết bạn cũng thế khi sang thì sang với nhau, khi vui đồng
vui.
Sao gọi là kết bạn như đất? Tất cả mọi vật đều dựa đất mà sinh. Làm bạn để nuôi
dưỡng ủng hộ, ân hậu không quên
- Người có trí có bốn việc không nên tin:
Một là bạn tà ngụy; hai là bề tôi nịnh siểm; ba là vợ yêu nghiệt; bốn là
con bất hiếu. Ấy là bốn cái không tin theo.
Vì thế, kinh dạy: Bạn tà hại người, tôi nịnh hại triều, vợ yêu nghiệt phá nhà
và con bất hiếu hại cả cha mẹ.
- Mười trạng thái chứng tỏ cho biết là có sự yêu quý
hậu trọng:
Một là xa nhau lâu không quên; hai là thấy nhau thì vui mừng; ba là có
món ngon vật lạ san sẻ cho nhau; bốn là khi có lỡ lời, đừng chấp trách nhau;
năm là nghe điều lành càng thêm vui vẻ; sáu là thấy việc dữ đem lời trung chính
mà can gián; bảy là làm được những việc khó làm; tám là không đem chuyện riêng
nói với người; chín là khi gặp việc bối rối phải giải quyết cho nhau; mười là
đến lúc nghèo khổ không rời bỏ nhau.
Nên trong kinh có dạy: “Bỏ dữ làm lành tu tập đúng như Pháp, đem lời trung
chánh dạy dỗ, nghĩa hiệp, có đạo"
- Tám việc biết là không ưa nhau:
Một là thấy nhau mặt đổi sắc; hai là không liếc ngó, không thẳng thắn;
ba là lời nói không ôn hòa; bốn là nói phải cho là quấy; năm là nghe lời suy
bại thì vui thích; sáu là nghe lời hưng thịnh thì không vui; bảy là hủy bỏ chê
bai việc tốt đẹp của người; tám là tán thành việc ác của người.
Nên trong kinh dạy rằng: “Lỡ đánh chết người, tội ấy còn có thể dung thứ; dùng
tâm độc âm mưu để hại người, tâm niệm ấy không nên gần.”
-Có mười sự chứng tỏ đó là người trí:
Một là biết kẻ hiền,
người ngu; hai là biết kẻ sang, người hèn; ba là biết kẻ giàu, người nghèo; bốn
là biết việc nào khó việc nào dễ; năm là biết việc nào đáng bỏ, việc nào nên
làm; sáu là biết nhiệm vụ của mình; bảy là vào nước nào biết được phong tục
nước ấy; tám là biết được chỗ trở về; chín là học rộng hiểu nhiều; mười là biết
được túc mạng. Mười việc đó chứng tỏ người có trí.
Kinh dạy: “Khi tai nạn gấp rút mới biết được lòng bạn, có đánh nhau mới biết kẻ
yếu người mạnh, có luận nghị mới biếtđược người trí người ngu, lúc cơm thua gạo
kém mới biết người có lòng nhân
- Tám điều kiện để được an ổn:
Một là được của cha mẹ để lại; hai là có nghề nghiệp bảo đảm lấy sự sống
của mình; ba là học thức cao; bốn là có bạn hiền; năm là có người vợ trinh
lương; sáu là được người con hiếu thảo; bảy là tôi tớ được hòa thuận; tám là
lìa xa việc ác
- Tám cái thích:
Một là cùng làm việc với người hiền; hai là được học với bậc thánh nhân,
ba là tánh thể nhân từ và ôn hòa; bốn là sự nghiệp mỗi ngày mỗi hưng thịnh; năm
là diệt được tánh giận dữ; sáu là biết phòng ngừa tai nạn; bảy là biết nương
gần đạo pháp; tám là bạn bè không dối gạt nhau
- Mười trường hợp khó có thể khuyên can:
Một là tham lam che mất lương tri; hai là tham đắm sắc đẹp; ba là ưa danh
vọng địa vị; bốn là kẻ ngang tàn bạo ngược; năm là kẻ nhút nhát; sáu là kẻ khờ
khạo lừ đừ; bảy là kẻ kiêu ngạo buông lung; tám là người ưa đấu tranh; chín là
người chấp tập tục si mê; mười là kẻ tiểu nhân.
Kinh chép: “Nói pháp cho người ngu nghe cũng như nói với kẻ điếc, những ai khó
hóa độ, thì không thể khuyên can."
Trong kinh có câu: “Làm được hãy nên nói, làm không được thì đừng nói suông; lời
hư ngụy không thành tín thì các bậc minh triết không thèm đoái đến"
- Mười trường hợp mà mình không nên nói với người:
Một là kẻ ngạo mạn; hai là kẻ ngu độn; ba là kẻ hay lo sợ; bốn là kẻ ham
vui chơi; năm là kẻ hay e lệ; sáu là kẻ câm ngọng; bảy là kẻ cừu hận; tám là kẻ
đói lạnh; chín là kẻ mắc nhiều việc; mười là người đang tham thiền tịnh lự.
- Mười triệu chứng sẽ hiện diện cho ta thấy một người
phụ nữ không có tiết hạnh:
Một là đầu tóc rối, bới nghiêng qua một bên; hai là mặt hay biến sắc và
mồ hôi tự nhiên chảy; ba là lớn tiếng nói cười; bốn là hay liếc ngó, không đoan
chính; năm là trang sức lộng lẫy; sáu là hay nhìn trộm qua kẽ vách; bảy là ngồi
không yên; tám là hay dạo chơi trong xóm làng; chín là hay đi dạo ngoài đồng
vắng; mười là hay giao thiệp với hạng dâm nữ
- Năm tính tốt được người cung kính:
Một là nhu hòa nhẫn nhục; hai là cung kính và có tín tâm; ba là mau mắn
và ít nói; bốn là lời nói đi đôi với việc làm; năm là đối với bạn càng lâu càng
thân hậu. Trong kinh có câu: “Nếu biết thương lấy mình thì phải dè dặt giữ
mình. Các bậc hiền sĩ có chíhướng cao thượng học hiểu chính đáng thì không bao
giờ lầm lạc
- Năm cái đáng ghét:
Một là ác khẩu hại người; hai là dèm pha siểm nịnh và thúc dục sự đấu tranh;
ba là rầy rà không thuận hòa; bốn là ganh ghét và trù rủa; năm là nói hai lưỡi
gạt người
- Mười kẻ mà mình không nên mời về nhà:
Một là thầy ác; hai là bạn tà; ba là kẻ hay khinh bỉ bậc thánh; bốn là
kẻ hay nói tráo trở; năm là kẻ dâm ô; sáu là người thèm rượu; bảy là kẻ có tánh
xấu; tám là người không biết ân nghĩa; chín là đàn bà con gái mất nết; mười là
kẻ tỳ thiếp ưa trang sức