LỊCH SỬ NƯỚC TA
(Từ năm 2979 trước Công Nguyên đến năm 1942)*
Dân ta phải biết sử ta,
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.
Kể năm hơn bốn ngàn năm,
Tổ tiên rực rỡ anh em thuận hoà.
* * *
Hồng Bàng là tổ tiên ta,
Nước ta lúc ấy gọi là Văn Lang .
Thiếu niên ta rất vẻ vang,
Trẻ con Phù Đổng tiếng vang muôn đời.
* * *
Tuổi tuy chưa đến chín mười,
Ra tay cứu nước diệt loài vô lương (1)
An Dương Vương (2) thế Hùng Vương,
Quốc danh Âu Lạc cầm quyền trị dân.
* * *
Nước Tàu cậy thế đông người,
Kéo quân áp bức giống nọi Việt Nam.
Quân Tàu nhiều kẻ tham lam,
Dân ta há dễ chịu làm tôi người ?
(Từ năm 2979 trước Công Nguyên đến năm 1942)*
Dân ta phải biết sử ta,
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.
Kể năm hơn bốn ngàn năm,
Tổ tiên rực rỡ anh em thuận hoà.
* * *
Hồng Bàng là tổ tiên ta,
Nước ta lúc ấy gọi là Văn Lang .
Thiếu niên ta rất vẻ vang,
Trẻ con Phù Đổng tiếng vang muôn đời.
* * *
Tuổi tuy chưa đến chín mười,
Ra tay cứu nước diệt loài vô lương (1)
An Dương Vương (2) thế Hùng Vương,
Quốc danh Âu Lạc cầm quyền trị dân.
* * *
Nước Tàu cậy thế đông người,
Kéo quân áp bức giống nọi Việt Nam.
Quân Tàu nhiều kẻ tham lam,
Dân ta há dễ chịu làm tôi người ?
(*) Để giáo dục tinh
thần yêu nước cho nhân dân, phát huy lòng tự hào về lịch sử vẻ vang của
dân tộc, động viên toàn dân đoàn kết và tham gia Mặt trận Việt Minh làm
cách mạng, giành độc lập cho Tổ quốc. Đồng chí Nguyễn Ái Quốc trong
thời gian hoạt động ở Cao Bằng đã sáng tác bài diễn ca dài: Lịch sử
nước ta theo thể thơ lục bát, gồm 210 câu, và một bảng ghi “Những năm
quan trọng” Kèm theo,xuất bản và phát xuống cơ sở vào tháng 2/1942. Nội
dung chủ yếu của Lịch sử nước ta là ca ngợi những trang sử vẻ vang của
dân tộc ta suốt từ thời Hồng Bàng dựng nước đến 1942, tức là năm tác
phẩm ra đời.
Lịch
sử nước ta có giá trị đặc biệt đứng về phương diện sử học. Lần đầu tiên
lịch sử được đánh giá theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-LêNin.
(1) Loài vô lương: Chỉ giặc Ân (trong truyện Thánh Gióng tức Phù Đổng Thiên Vương).
(2) An Dương Vương: Thục Phán dựng nước Âu Lạc, xưng là An Dương Vương.
Hai Bà Trưng(1) Có đại tài,
Phất cờ khởi nghĩa giết người tà gian(2)
Ra tay khôi phục giang san,
Tiếng thơm dài tạc đá vàng nước ta.
Tỉnh Thanh Hoá có một bà,
Tên là Triệu Ẩu(3) tuổi vừa đôi mươi.
Tài năng dũng cảm hơn người,
Khởi binh cứu nước muôn đời lưu phương(4).
Phụ nữ ta chẳng tầm thường,
Đánh đông, dẹp bắc làm gương để đời.
Kể gần sáu trăm năm trời.
Ta không đoàn kết bị người tính thôn(5).
Anh hùng thay! Ông Lý Bôn(6).
Tài kiêm văn võ sức hơn muôn người.
Đánh Tàu đuổi giặc ra ngoài,
Lập nên triều Lý sáu mươi năm liền.
Vì Lý Phật Tử ngu hèn,
Để cho Tàu lại xâm quyền nước ta.
Thương dân cực khổ xót xa,
Ông Mai Hắc Đế(7). đứng ra đánh Tàu.
Vì dân đoàn kết chưa sâu,
Cho nên thất bại trước sau mấy lần.
Phất cờ khởi nghĩa giết người tà gian(2)
Ra tay khôi phục giang san,
Tiếng thơm dài tạc đá vàng nước ta.
Tỉnh Thanh Hoá có một bà,
Tên là Triệu Ẩu(3) tuổi vừa đôi mươi.
Tài năng dũng cảm hơn người,
Khởi binh cứu nước muôn đời lưu phương(4).
Phụ nữ ta chẳng tầm thường,
Đánh đông, dẹp bắc làm gương để đời.
Kể gần sáu trăm năm trời.
Ta không đoàn kết bị người tính thôn(5).
Anh hùng thay! Ông Lý Bôn(6).
Tài kiêm văn võ sức hơn muôn người.
Đánh Tàu đuổi giặc ra ngoài,
Lập nên triều Lý sáu mươi năm liền.
Vì Lý Phật Tử ngu hèn,
Để cho Tàu lại xâm quyền nước ta.
Thương dân cực khổ xót xa,
Ông Mai Hắc Đế(7). đứng ra đánh Tàu.
Vì dân đoàn kết chưa sâu,
Cho nên thất bại trước sau mấy lần.
(1) Hai Bà Trưng:
Trưng Trắc và Trưng Nhị, hai chị em ruột, con quan Lạc tướng Mê Linh
tức là vùng Hạ lôi (An Lãng, ngoại thành Hà Nội ngày nay). Tháng 3 năm
40, hai Bà phát động khởi nghiã ở cửa sông Hát, đánh thắng bọn thống trị
nhà Đông Hán, hiên ngang phủ định cái quyền”bình thiên hạ”của đế chế
Hán.
(2) Người tà gian:Chỉ Tô Định và Mã Viện, bọn xâm lược nhà Hán.
(3) Triệu Ẩu:
Tên của Triệu Thị Trinh, quê miền núi Nưa, Triệu Sơn, Thanh Hoá. Năm
248, Triệu Ẩu lãnh đạo nhân dân nổi dậy khởi nghĩa, tiến công bọn quan
lại nhà Ngô.
(4) Lưu Phương: Để lại tiếng thơm.
(5) Tinh thôn: Còn nói thôn tính, có nghĩa là chiếm mất, nuốt mất.
(6) Phủ Bôn Tức
Lý Bí, quê ở Long Hương(có lẽ là thuộc vùng Vính Phú ngày nay),sau khi
dẹp xong giặc Lương, xưng là Lý Nam Đế, lấy tên là Vạn Xuân, việc Lý Bí
xưng đế và đặt niên hiệu riêng, là sự phủ định ngay nhiên quyền làm “chủ
toàn thiên hạ”của “Hoàng đế” phương Bắc, vạch rõ sơn hà, cương vực, và
là sự khẳng định dứt khoát rằng dân tộc Việt Nam là một dân tộc độc lập,
là chủ nhân của đất nước và vận mệnh của mình.
(7) Mai Hắc Đế:
Tức Mai Thúc Loan, xuất thân nông dân, người anh hùng châu Hoan. Ông
người đen, nổi tiếng giỏi võ, đã cầm đầu nghĩa quân chống lại ách đô hộ
của nhà Đường. Ông xưng đế và đóng kinh đô ở thành Vạn An (thuộc Nghệ
Tĩnh).
Ngô Quyền quê ở Đường Lâm(1),
Cứu dân thoát khỏi cát lầm ngàn năm.
Đến hồi thập nhị sứ quân,
Bốn phương loạn lạc muôn dân cơ hàn.
Động Hoa Lư cõi Tiên Hoàng(2).
Nổi lên gây dựng triều đàng họ Đinh.
Ra tài kiến thiết kinh(3) dinh,
Đến vua Phế Đế chỉ kinh hai đời.
Lê Đại Hành(4) nối lên ngôi,
Đánh tan quân Tống, đuổi lui Chiêm Thành.
Vì con bạo ngược(5) hoành hành,
Ra đời thì đã tan tành nghiệp vương.
Công Uẩn là kẻ phi thường(6),
Dựng lên nhà Lý cầm quyền nước ta.
Mở mang văn hoá nước nhà,
Đắp đê để giữ ruộng nhà cho dân.
Lý Thường Kiệt(7) là hiền thần,
Đuổi quân nhà Tống, phá quân Chiêm Thành.
Tuổi già phỉ chí công danh,
Mà lòng yêu nước trung thành không phai.
Họ Lý truyền được chín đời,
Hai trăm mười sáu năm giời là tan.
* * *
Nhà Trần(8) thống trị giang san,
Trị yên trong nước, đánh tan địch ngoài.
Cứu dân thoát khỏi cát lầm ngàn năm.
Đến hồi thập nhị sứ quân,
Bốn phương loạn lạc muôn dân cơ hàn.
Động Hoa Lư cõi Tiên Hoàng(2).
Nổi lên gây dựng triều đàng họ Đinh.
Ra tài kiến thiết kinh(3) dinh,
Đến vua Phế Đế chỉ kinh hai đời.
Lê Đại Hành(4) nối lên ngôi,
Đánh tan quân Tống, đuổi lui Chiêm Thành.
Vì con bạo ngược(5) hoành hành,
Ra đời thì đã tan tành nghiệp vương.
Công Uẩn là kẻ phi thường(6),
Dựng lên nhà Lý cầm quyền nước ta.
Mở mang văn hoá nước nhà,
Đắp đê để giữ ruộng nhà cho dân.
Lý Thường Kiệt(7) là hiền thần,
Đuổi quân nhà Tống, phá quân Chiêm Thành.
Tuổi già phỉ chí công danh,
Mà lòng yêu nước trung thành không phai.
Họ Lý truyền được chín đời,
Hai trăm mười sáu năm giời là tan.
* * *
Nhà Trần(8) thống trị giang san,
Trị yên trong nước, đánh tan địch ngoài.
(1) Đường Lâm:
Thuộc tỉnh Sơn Tây cũ. Ngô Quyền(899-944),người cùng quê với Phùng
Hưng.Tên tuổi Ngô Quyền gắn liền với chiếng thắng Bạch Đằng.
(2) Tiên Hoàng:
Chỉ Đinh Bộ Lĩnh tức Đinh Tiên Hoàn, người đã nêu cao ngon cờ thống
nhất quốc gia (dẹp loạn Mười hai sứ quân), và có công hoàn thành nhiệm
vụ lịch sử đó.
(3) Kinh:Trải qua.
(4) Lê Đại Hành:Tức Lê Hoàn, người chỉ huy cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống giành chiến thắng có ý nghĩa lớn, giữ vứng nền độc lập.
(5) Vì con bạo ngược: Chỉ Lê Long Đỉnh, đời vua thứ hai và cuối cùng của nhà Tiền Lê.
(6) Công Uẩn:
Lý Công Uẩn. Người châu Cổ Pháp, Bắc Giang.Lật đổ Lê Ngọa Triều, lên
ngôi vua, lập ra triều Lý.Năm 1010 dời đô về Thăng Long, tức Hà Nội ngày
nay.
(7) Lý Thường Kiệt
(1019-1105): Quê phường Thái Hoà (Hà Nội), giữ chức phụ quốc Thái uý
đời Lý Nhân Tông. Ông là tác giả bài thơ bất hủ Nam quốc sơn hà… và là
người đã đánh tan mưu đồ xâm lược của nhà Tống đối với nước ta (tháng
3/1077).
(8) Nhà Trần:
Ngày 10 tháng giêng năm 1226, do sự bố trí của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu
Hoàng đã tuyên bố nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh (tức Trần Thái
Tông). Nhà Trần bắt đầu từ đấy.
Quân Nguyên binh giỏi tướng tài,
Đánh đâu được đấy đông dài Á, Âu.
Tung hoành chiếm nửa Âu châu,
Chiếm Cao Ly(2),lấy nước Tàu bao la,
Lăm le muốn chiếm nước ta,
Năm mươi vạn lính vượt qua biên thuỳ.
Hải quân theo bể kéo đi,
Hai đường vây kín Bắc Kỳ như nen(2)
Dân ta nào có chịu hèn,
Đồng tâm hợp lực mấy phen đuổi Tàu.
Ông Trần Hưng Đạo(3) cầm đầu,
Dùng mưu du kích đánh Tàu tan hoang.
Mênh ông một dãi Bạch Đằng,
Nghìn thu soi rạng giống dòng quang vinh.
Hai lần đại phá Nguyên binh,
Làm cho Tàu phải thất kinh rụng rời.
Quốc Toản(4) là trẻ có tài,
Mới mười sáu tuổi ra oai trận tiền
Mấy lần đánh thắng quân Nguyên,
Được phong làm tướng cầm quyền binh nhung.
Thật là một đáng anh hùng,
Trẻ con Nam Việt nên cùng noi theo.
Đời Lê(5) văn giỏi võ nhiều,
Nguời dân thịnh vượng, trong triều hiền minh.
Mười hai đời được hiển vinh,
Đến Trần Phế Đế nước mình suy vi.
Chiếm Cao Ly(2),lấy nước Tàu bao la,
Lăm le muốn chiếm nước ta,
Năm mươi vạn lính vượt qua biên thuỳ.
Hải quân theo bể kéo đi,
Hai đường vây kín Bắc Kỳ như nen(2)
Dân ta nào có chịu hèn,
Đồng tâm hợp lực mấy phen đuổi Tàu.
Ông Trần Hưng Đạo(3) cầm đầu,
Dùng mưu du kích đánh Tàu tan hoang.
Mênh ông một dãi Bạch Đằng,
Nghìn thu soi rạng giống dòng quang vinh.
Hai lần đại phá Nguyên binh,
Làm cho Tàu phải thất kinh rụng rời.
Quốc Toản(4) là trẻ có tài,
Mới mười sáu tuổi ra oai trận tiền
Mấy lần đánh thắng quân Nguyên,
Được phong làm tướng cầm quyền binh nhung.
Thật là một đáng anh hùng,
Trẻ con Nam Việt nên cùng noi theo.
Đời Lê(5) văn giỏi võ nhiều,
Nguời dân thịnh vượng, trong triều hiền minh.
Mười hai đời được hiển vinh,
Đến Trần Phế Đế nước mình suy vi.
(1) Cao Ly: Triều Tiên.
(2) Nen: Trong bản in lần thứ hai sửa thành nêm.
(3) Trần Hưng Đạo:
Tức Trần Quốc Tuấn,tác giả bài Hịch tướng sĩ. Trong cuộc kháng chiến
lần thứ hai chống quân xâm lược Nguyên (1285).Hưng Đạo Vương Trần Quốc
Tuấn được phong làm Quốc công tiết chế, thống lĩnh toàn bộ quân đội.
Trong cuộc kháng chiến lần thứ ba (1287-1288), tên tuổi ông gắn liền với
chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy.
(4) Quang Toản: trong bản tin lần thứ hai sửa thành Quốc Toản.
Quang Toản:
Tức Hoài Văn hầu Trần Quốc Toản.Khi nhà Nguyên xâm lược nước ta, mới 16
tuổi, nên Trần Quốc Toản không được tham dự Hội nghị Bình Than bàn việc
giết giặc, cứu nước.Cậu bé uất ức, bóp nát quả cam đang cầm trong tay
lúc nào không biết.Sau đó, cậu tập hợp binh mã, cùng cha anh đánh giặc,
trở thành một tướng tài, lập nhiều chiến công.
(5) Đời Lê: Trong bản in lần thứ hai sửa thành đòi Trần.
*
Cha con nhà Hồ Quý Ly,
Giết vua tiếm vị một kỳ bảy niên,
Tình hình trong nước không yên,
Tàu qua xâm chiếm giữ quyền mấy lâu(1)
Bao nhiêu của cải trân châu,
Chúng vơ vét chở về Tàu sạch trơn.
*
Lê Lợi khởi nghĩa Lam Sơn(2),
Mặc dầu tướng ít binh đơn không nản.
Mấy phen sông Nhị núi Lam,
Thanh gươm an ngựa(3) Bắc, Nam ngang tàng.
Kìa Tuý Động(4), nọ Chi Lăng.
Đánh hai mươi vạn quân Minh tan tành.
Mười năm sự nghiệp hoàn thành,
Nước ta thoát khỏi cái vành nguy nan,
Vì dân hăng hái kết đoàn,
Nên khôi phục chóng giang san Lạc Hồng.
Vua hiền có Lê Thánh Tông(5),
Mở mang bờ cõi đã khôn lại lành.
Cha con nhà Hồ Quý Ly,
Giết vua tiếm vị một kỳ bảy niên,
Tình hình trong nước không yên,
Tàu qua xâm chiếm giữ quyền mấy lâu(1)
Bao nhiêu của cải trân châu,
Chúng vơ vét chở về Tàu sạch trơn.
*
Lê Lợi khởi nghĩa Lam Sơn(2),
Mặc dầu tướng ít binh đơn không nản.
Mấy phen sông Nhị núi Lam,
Thanh gươm an ngựa(3) Bắc, Nam ngang tàng.
Kìa Tuý Động(4), nọ Chi Lăng.
Đánh hai mươi vạn quân Minh tan tành.
Mười năm sự nghiệp hoàn thành,
Nước ta thoát khỏi cái vành nguy nan,
Vì dân hăng hái kết đoàn,
Nên khôi phục chóng giang san Lạc Hồng.
Vua hiền có Lê Thánh Tông(5),
Mở mang bờ cõi đã khôn lại lành.
(1) Lúc này là đời Minh Thành Tổ:Ngày 19/11/1406,quân Minh bắt đầu vượt biên giới tiến vào nước ta.Năm 1407, họ Hồ để mất nước về tay nhà Minh.
(2) Khởi nghĩa Lam Sơn:
Năm 1416 tại núi rừng Lam Sơn (Thọ Xuân,Thanh Hoá).Lê Lợi cùng 18 người
bạn chiến đấu thân tín nhất làm lễ tuyên thệ,một lòng sống chết vì sự
nghiệp đuổi giặc, cứu nước đặt cơ sở đầu tiên cho việc tổ chức cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn.Lê Lợi sinh ngày 10/09/1385, trong một gia đình”đời đời
làm quận trưởng một phương” (Văn bia Vính Lăng) có uy tín và ảnh hưởng
rộng lớn ở vùng Thanh Hoá. Sau 10 năm chiến đấu bền bỉ, gian khổ và
ngoan cường, Lê Lợi đã cùng với Nguyễn Minh ra khỏi đất nước. Ngày 3
tháng giêng năm 1428, nhưng bóng dáng cuối cùng của quân xâm lược nhà
Minh bị quét sạch ra khỏi cõi bờ nước ta.
(3) An ngựa: trong bản in lần thứ hai là yên ngựa.
(4) Tuý Động:
Tức là Tốt Động thuộc huyện Chương Mỹ, Hà Tây ngày nay, nơi diễn ra một
trong những trận chiến thắng oanh liệt của nghĩa quân Lam Sơn.
(5) Vào đầu đời Lê,
chế độ phong kiến tập quyền đã trãi qua những bước phát triển mạnh mẽ,
nhất là vào nửa sau thế kỷ XV dưới triều Lê Thành Tông (1460-1497).
Trăm năm truyền đến Cung Hoàng.
Mặc Đăng Dung đã hoành hành chiếm ngôi(1).
Bấy giờ trong nước lôi thôi,
Lê nam, Mạc bắc(2). rạch đôi san hà.
Bảy mươi năm vạn can qua(3).
Cuối đời mười sáu(4). Mạc đà suy vi.
Từ đời mười sáu trở đi,
Vua Lê, Chúa Trịnh chia vì khá lâu(5).
Nguyễn nam, Trịnh bắc đánh nhau(6).
Thấy dân cực khổ mà đau đớn lòng.
Dân gian có kẻ anh hùng,
Anh em Nguyễn Nhạc(7). nổi vùng Tây Sơn.
Đóng đô ở đất Quy Nhơn,
Đánh tan Trịnh Nguyễn cứu dân đảo huyền(8).
Nhà Lê cũng bị mất quyền,
Ba trăm sáu chục năm truyền vị vương.
Nguyễn Huệ là kẻ phi thường,
Mấy lần đánh đuổi giặc Xiêm, giặc Tàu(9).
Mặc Đăng Dung đã hoành hành chiếm ngôi(1).
Bấy giờ trong nước lôi thôi,
Lê nam, Mạc bắc(2). rạch đôi san hà.
Bảy mươi năm vạn can qua(3).
Cuối đời mười sáu(4). Mạc đà suy vi.
Từ đời mười sáu trở đi,
Vua Lê, Chúa Trịnh chia vì khá lâu(5).
Nguyễn nam, Trịnh bắc đánh nhau(6).
Thấy dân cực khổ mà đau đớn lòng.
Dân gian có kẻ anh hùng,
Anh em Nguyễn Nhạc(7). nổi vùng Tây Sơn.
Đóng đô ở đất Quy Nhơn,
Đánh tan Trịnh Nguyễn cứu dân đảo huyền(8).
Nhà Lê cũng bị mất quyền,
Ba trăm sáu chục năm truyền vị vương.
Nguyễn Huệ là kẻ phi thường,
Mấy lần đánh đuổi giặc Xiêm, giặc Tàu(9).
(1),(2) Chỉ thời cát cứ Trịnh-Mạc, Trịnh -Nguyễn,nhân dân bị nhận chìm trong cuộc nội chiến liên miên, kéo dài từ thế kỳ XVI qua thế kỷ XVIII.
(3). Can qua:Mộc và giáo, tức chỉ chiến tranh.
(4 ) Đời mười sáu: Thế kỷ 16.
(5). Chia vị:
Chia nhau quyền vị.Từ cuối thế kỷ XVI,,sau khi thắng được nhà Mạc, họ
Trịnh vẫn phải giữ nghĩa tôn Lê, nhưng trong thực tế đã nắm toàn bộ
chính quyền. Ngôi vua thuộc về họ Lê chỉ là hư vị. Ngôi chúa thuộc về họ
Trịnh mới có thực quyền.
(6). Xem chú thích ở đoạn trên.
(7). Anh em Nguyễn Nhạc: Tức là ba người Nguyễn Nhạc,Nguyễn Lữ, Nguyễn Huệ
(8). Đảo huyền: Bị treo ngược.Cứu dân đảo huyền .Cứu dân đang bị treo ngược.
(9). Ngày 17/12/178: quân
Thanh được bọn bán nước Lê Chiêu Thống đưa đường, đánh chiếm Thăng
Long.Ngày 21/12/1788,Tại phú Xuân, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy
niên hiệu là Quang Trung thống lĩnh đại quân tiến ra Bắc. Tại trấn doanh
Nghệ An, Quang Trung tổ chức một cuộc duyệt binh lớn cổ vũ quân sĩ
trước khi vào trận quyết chiến thắng quân thù. Ngày30 tháng giêng năm
1780 (mồng năm tháng giêng Kỷ Dậu),20 vạn quân xâm lược Mãn Thanh bị
quân và dân ta quét sạch ra khỏi đất nước ta. “Từ một lãnh tụ nông dân
kiệt xuất nhất, Quang Trung-Nguyễn Huệ đã trở thành một anh hùng dân tộc
vĩ đại, một thiên tài quân sự, một danh tướng trăm trận trăm thắng.”
(lịch sử Việt Nam, tập 1, nhà xuất bản Khoa học xã hội Hà Nội,
1971,tr.357)
Ông đã tri cả mưu cao,
Dân ta lại biết cùng nhau một lòng
Cho nên Tầu dẫu làm hung,
Dân ta vẫn giữ non sông nước nhà.
Tướng Tây Sơn có một bà,
Bùi là nguyên họ,tên là Thị Xuân(1).
Tay bà thống đốc ba quân,
Đánh hơn mấy trận, địch nhân liệt là.
Gia Long(2) lại dấy can qua,
Bị Tây Sơn đuổi chạy ra nước ngoài.
Tự mình đã chẳng có tài,
Nhờ Tây qua cứu, tính bài giải vây.
Nước ta mất nước thế này,
Cũng vì vua Nguyễn rước Tây vào nhà
Khác gì cõng rắn cắn gà,
Rước voi dầy mả, thiệt là ngu si!
Từ năm Tân Hợi trở đi,
Tây đà gây chuyện thị phi(3) với mình.
Vậy mà vua chúa triều đình,
Khư khư cứ tưởng là mình khôn ngoan
Nay ta nước mất nhà tan,
Cũng vì những lũ vua quan ngu hèn.
Năm Tự Đức thập nhât niên,
Nam kỳ đã lọt dưới quyền giặc Tây.
Hăm nhăm năm sau trận này,
Trung kỳ cũng mất, Bắc kỳ cũng tan !
*
Dân ta lại biết cùng nhau một lòng
Cho nên Tầu dẫu làm hung,
Dân ta vẫn giữ non sông nước nhà.
Tướng Tây Sơn có một bà,
Bùi là nguyên họ,tên là Thị Xuân(1).
Tay bà thống đốc ba quân,
Đánh hơn mấy trận, địch nhân liệt là.
Gia Long(2) lại dấy can qua,
Bị Tây Sơn đuổi chạy ra nước ngoài.
Tự mình đã chẳng có tài,
Nhờ Tây qua cứu, tính bài giải vây.
Nước ta mất nước thế này,
Cũng vì vua Nguyễn rước Tây vào nhà
Khác gì cõng rắn cắn gà,
Rước voi dầy mả, thiệt là ngu si!
Từ năm Tân Hợi trở đi,
Tây đà gây chuyện thị phi(3) với mình.
Vậy mà vua chúa triều đình,
Khư khư cứ tưởng là mình khôn ngoan
Nay ta nước mất nhà tan,
Cũng vì những lũ vua quan ngu hèn.
Năm Tự Đức thập nhât niên,
Nam kỳ đã lọt dưới quyền giặc Tây.
Hăm nhăm năm sau trận này,
Trung kỳ cũng mất, Bắc kỳ cũng tan !
*
(1) Bùi Thị Xuân : Một nữ tướng danh tiếng của nhà Tây Sơn, vợ của Thiếu phó Trần Quang Diệu.
(2) Gia Long :
Tức Nguyễn Ánh, con cháu chúa Nguyễn ở Đàng trong trước đây, dựa vào sự
ủng hộ của giai cấp địa chủ trong nước và chủ nghĩa tư bản nước ngoài
để phát triển lực lượng. Từ năm 1790, Gia Long đã bắt đầu đánh phá vào
phạm vi cai quản của Nguyễn Lữ.
Sau
khi Nguyễn Huệ chết, nhà Tây Sơn bắt đầu thoái hoá và có sự lục đục
trong nội bộ. Lợi dụng thời cơ ấy, Nguyễn Ánh đánh chiếm được cả miền
Nam từ Bình Thuận trở vào. Nhưng cũng phải hàng chục năm, Nguyễn Ánh mới
chiếm được Thuận Hoá ;và mãi đến tháng 7/1802,Nguyễn Ánh mới chiếm được
Thăng Long.
(3) Thị phi:
Phải và trái. Nhà Nguyễn đã phải nhiều lần tranh biện phải trái với
giặc Pháp, vì, chúng giải thích hiệp ước Véxây năm 1789 ,một cách sai
trái và có lợi cho chúng, nhằm hợp pháp hoá việc xâm lược nước ta.Chúng
liên tiếp cử sứ thần sang thương thuyết, đe doạ nhiều lần, lại cho chiếm
hạm kéo đến thị uy, và đến tháng 7/1857 quyết đánh Việt Nam.
Ngàn năm gấm vóc giang san,
Bị vua họ Nguyễn đem hàng cho Tây !
Tội kia càng đắp càng đầy,
Sự tình càng nghĩ càng cay đắng lòng!
*
Nước ta nhiều kẻ tôi trung,
Tấm lòng tiết nghĩa rạng cùng tuyết sương!
Hoàng Diệu với Nguyễn Tri Phương,
Cùng thành còn mất làm gương để đời(1) .
Nước ta bị Pháp cướp rồi,
Ngọn cờ khởi nghĩa nhiều nơi lẫy lừng;
Trung Kỳ đảng Phan Đình Phùng,
Ra tay đánh Pháp, Vẫy vùng một phương.
Mấy năm ra sức Cần Vương(2) ,
Bọn ông tán Thuật(3) nổi đường Hưng Yên.
Giang sơn độc lập một miền,
Ông Hoàng Hoa Thám đất Yên tung hoành(4)
Anh em khố đỏ, khố xanh,
Mưu khởi nghĩa tại Hà thành năm xưa(5) .
* * *
Bị vua họ Nguyễn đem hàng cho Tây !
Tội kia càng đắp càng đầy,
Sự tình càng nghĩ càng cay đắng lòng!
*
Nước ta nhiều kẻ tôi trung,
Tấm lòng tiết nghĩa rạng cùng tuyết sương!
Hoàng Diệu với Nguyễn Tri Phương,
Cùng thành còn mất làm gương để đời(1) .
Nước ta bị Pháp cướp rồi,
Ngọn cờ khởi nghĩa nhiều nơi lẫy lừng;
Trung Kỳ đảng Phan Đình Phùng,
Ra tay đánh Pháp, Vẫy vùng một phương.
Mấy năm ra sức Cần Vương(2) ,
Bọn ông tán Thuật(3) nổi đường Hưng Yên.
Giang sơn độc lập một miền,
Ông Hoàng Hoa Thám đất Yên tung hoành(4)
Anh em khố đỏ, khố xanh,
Mưu khởi nghĩa tại Hà thành năm xưa(5) .
* * *
(1) Năm 1873,giặc
Pháp đánh thành Hà Nội,Nguyễn Tri Phương là Trấn thủ Hà Nội lúc bấy
giờ,chống cự quyết liệt, sau bị thương rồi bị bắt.Giặc băng bó vết
thương cho ông,nhưng ông không chịu để cho chữa, rồi nhịn ăn mà chết.Năm
1882,giặc Pháp đánh thành Hà Nội lần thứ hai, chúng gửi tối hậu thư đòi
Tổng đốc Hà Nội bấy giờ là Hoàng Diệu phải nộp
thành.Chẳng cần đợi trả lời, chúng đánh luôn,Hoàng Diệu chống cự không
nổi tuy đã chuẩn bị chu đáo, và anh dũng chiến đấu.Thành mất,Hoàng Diệu
thắt cổ tự tử, thà chết mà giữ được tiết tháo chứ không chịu sống mà
phải đầu hàng quân giặc.
(2) Cần vương:
Tháng 7/1885, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra sơn phòng tỉnh Quảng
Trị,xây dựng căn cứ kháng chiến chống giặc, thảo Hịch Cần Vương kêu gọi
nhân dân giúp vua, cứu nước.Một phong trào chống Pháp .Gọi là phong trào
Cần vương, rầm rộ nổ ra khắp Trung Kỳ và Bắc Kỳ.Mặc dù đến năm 1888,vua
Hàm Nghi bị địch băt, nhưng phong trào vẫn tiếp diễn cho đến cuối thế
kỳ XIX.
(3) Tán Thuật :tức Nguyễn Thiện Thuật, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy (1885-1889),cuộc khởi nghĩa lớn nhất ở đồng bằng Bắc Bộ lúc đó.
(4) Hoàng Hoa Thám: Cũng gọi là Đề Thám (1864-1913). Năm 1913, ông bị bọn phản bội ám hại, phong trào khởi nghĩa bị dập tắt.Phong trào Yên Thế với chiến thuật du kích của nông dân, có tính chất nhân dân nhiều hơn các cuộc khởi nghĩa khác cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
Đất Yên nói trong câu thơ trên là chỉ đất Yên Thế.
(5) Cuối
năm 1907, Nghĩa Hưng, một tổ chức bí mật của Hoàng Hoa Thám, chuẩn bị
khởi nghĩa cướp thành Hà Nội, vận động một số binh lính, bồi bếp ta, đầu
độc binh lính Pháp.Việc bại lộ, giặp Pháp khủng bố, xử án chém những
người tham gia vụ đầu độc.
Tỉnh Thái Nguyên với Sầm Nưa
Kế nhau khởi nghĩa, rủi chưa được toàn.
Kìa Yên Bái, nọ Nghệ An,
Hai lần khởi nghĩa tiếng vang hoàn cầu.
Nam Kỳ im lặng bấy lâu,
Năm kia khởi nghĩa đương đầu với Tây(1)
Bắc Sơn(2) đó, Đô Lương đây(3)
Kéo cờ khởi nghĩa, đánh Tây bạo tàn.
*
Xét trong lịch sử Việt Nam,
Dân ta vốn cũng vẻ vang anh hùng,
Nhiều phen đánh bắc dẹp đông,
Oanh oanh liệt liệt cong Rồng, cháu Tiên.
Ngày nay đến nỗi nghèo hèn,
Vì ta chỉ biết lo yên một mình.
Để người đè nén, xem khinh,
Để người bóc lột, ra tình tôi ngươi!
Bây giờ Pháp mất nước rồi(4) ,
Không đủ sức, không đủ người trị ta.
Giặc Nhật Bản thì mới qua,
Cái nền thống trị chưa ra mối mành.
Lại cùng Tàu, Mỹ, Hà(5) , Anh,
Khắp nơi có cuộc chiến tranh rầy rà(6)
Ấy là dịp tốt cho ta,
Nổi lên khôi phục nước nhà tổ tông.
Người chúng ít, người mình đông,
Dân ta chỉ cốt đồng lòng là nên !
Mau mau đoàn kết vững bền cùng nhau.
Kế nhau khởi nghĩa, rủi chưa được toàn.
Kìa Yên Bái, nọ Nghệ An,
Hai lần khởi nghĩa tiếng vang hoàn cầu.
Nam Kỳ im lặng bấy lâu,
Năm kia khởi nghĩa đương đầu với Tây(1)
Bắc Sơn(2) đó, Đô Lương đây(3)
Kéo cờ khởi nghĩa, đánh Tây bạo tàn.
*
Xét trong lịch sử Việt Nam,
Dân ta vốn cũng vẻ vang anh hùng,
Nhiều phen đánh bắc dẹp đông,
Oanh oanh liệt liệt cong Rồng, cháu Tiên.
Ngày nay đến nỗi nghèo hèn,
Vì ta chỉ biết lo yên một mình.
Để người đè nén, xem khinh,
Để người bóc lột, ra tình tôi ngươi!
Bây giờ Pháp mất nước rồi(4) ,
Không đủ sức, không đủ người trị ta.
Giặc Nhật Bản thì mới qua,
Cái nền thống trị chưa ra mối mành.
Lại cùng Tàu, Mỹ, Hà(5) , Anh,
Khắp nơi có cuộc chiến tranh rầy rà(6)
Ấy là dịp tốt cho ta,
Nổi lên khôi phục nước nhà tổ tông.
Người chúng ít, người mình đông,
Dân ta chỉ cốt đồng lòng là nên !
Mau mau đoàn kết vững bền cùng nhau.
(1) Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ nổ ra ngày 23/11/1940 theo kế hoạch của Xứ uỷ Lam Kỳ.
(2) Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bắt đầu nổ ra đúng tám giờ tối ngày 27/09/1940 do đảng bộ Đảng cộng sản ở Bắc Sơn lãnh đạo.
(3) Cuộc nổi dậy
của Đội Cung ở Đô Lương (1941) đã giết được tên đồn Pháp. Sau đó Đội
Cung kéo quân về Nghệ An toan mở rộng căn cứ. Ông bị bắt và hy sinh
(4) Nước Pháp bị phát xít Đức chiếm đóng trong Đại chiến thế giới lần thứ hai.
(5) Hà : Hà Lan.
(6) Chỉ cuộc chiến tranh ở Thái Bình Dương do Nhật khởi phát (1941),một bộ phận của đại chiến thế giới thứ hai.
Bất kỳ nam nữ nghèo giàu,
Bất kỳ già trẻ cùng nhau kết đoàn.
Người giúp sức, kẻ giúp tiền,
Cùng nhau giành lấy chủ quyền của ta.
Trên vì nước, dưới vì nhà,
Ấy là sự nghiệp, ấy là công danh.
Dân ta có Hội Việt Minh,
Đủ tài lãnh đạo chúng mình đấu tranh.
*
Mai sau sự nghiệp hoàn thành,
Rõ tên Nam VIệt, rạng danh Lạc Hồng.
Dân ta xin nhớ chữ đồng :
Đồng tình, đồng sức, đồng lòng, đồng minh !
Bất kỳ già trẻ cùng nhau kết đoàn.
Người giúp sức, kẻ giúp tiền,
Cùng nhau giành lấy chủ quyền của ta.
Trên vì nước, dưới vì nhà,
Ấy là sự nghiệp, ấy là công danh.
Dân ta có Hội Việt Minh,
Đủ tài lãnh đạo chúng mình đấu tranh.
*
Mai sau sự nghiệp hoàn thành,
Rõ tên Nam VIệt, rạng danh Lạc Hồng.
Dân ta xin nhớ chữ đồng :
Đồng tình, đồng sức, đồng lòng, đồng minh !
Đầu năm 1942
(1),
(2) Trước lịch Tây : tức là trước Công Nguyên, theo quy ước có dấu trừ
(-) ở trước chỉ số năm. Sau lịch Tây tức là sau Công Nguyên
Vua nhà Nguyễn bắt đầu hàng Tây 1862
Ông Đề Thám khởi nghĩa 1889
Ông Phan Đình Phùng khởi nghĩa 1893
Trung Kỳ khởi nghĩa 1915-1916
Thái Nguyên khởi nghĩa 1917
Yên Bái và Nghệ An khởi nghĩa 1930
Bắc Sơn và Đô Lương khởi nghĩa 1940
Nam Kỳ khởi nghĩa 1941
Việt Nam độc lập 1945(1)
Việt Minh tuyên truyền Bộ xuất bản, tháng 2/1942
(1)
Dự kiến được tương lai mà lịch sử sẽ phải trải qua trong quá trình đó
tìm được đường lối đúng, từ năm 1942. Người đã dự đoán thiên tài : Việt
Nam độc lập 1945. Ba năm sau, lời tiên tri ấy đã thành sự thật lịch sử
với cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 hoàn toàn thắng lợi, dẫn đến
việc thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
nguồn: tỉnh đoàn Đồng Nai
